Những ngày cuối đông thường là lúc các bà nội trợ cảm thấy việc đi chợ mua đồ ăn trở nên khó khăn nhất. Lúc này, biển động nên ít người ra khơi, tôm cá thưa vắng. Thịt ăn hoài cũng ngán. May mà còn có phển, loại sản vật nước lợ rộ nhiều dịp cuối đông.
Con phển quê tôi cùng họ với các loại ốc, sìa, chem chép, nghêu, thường sống ở những bãi cát mé sông, đầm giao cắt với biển. Thịt mềm, trắng, ngọt nhẹ, ăn rất mát. Ngày nhỏ, tôi và bọn trẻ trong xóm thường chờ đến khoảng 3-4 giờ chiều, khi nước ngoài đầm bắt đầu rút thì đem xẻng đi đào phển. Công việc này khá dễ và nhẹ nhàng, cỡ 4 tuổi là có thể nhập bọn được. Cả đám ngồi cách nhau để khỏi nổ ra những cuộc chiến “xâm phạm lãnh thổ”.
Dưới lớp bùn đất cỡ một lóng tay là đã có phển. Chúng nằm san sát nhau nên nếu đúng mùa phển, chỉ cần chịu khó một lát là đã có đủ nguyên liệu để nấu nồi canh cho cả nhà chừng 5 miệng ăn. Những con phển mình căng tròn, mập ú cỡ ngón chân cái luôn khiến đám trẻ thòm thèm, phần vì ngon, phần vì là công sức hì hục đào bới cả buổi.
Phển đem về cạy lớp vỏ mỏng bên ngoài rồi rửa sạch qua nhiều lần nước, vì chúng giữ trên mình khá nhiều bùn đất. Nhiều người thường nhầm bùn với bọc dưỡng chất nhỏ có màu rêu phía đầu phển. Nếu bỏ đi phần nhỏ con con ấy, món phển sẽ mất rất nhiều vị đặc trưng và chất bổ.
Qua đôi tay của các bà mẹ xóm tôi, dường như phển là loại nguyên liệu dễ kết hợp với các loại rau quả để làm ra nhiều món ngon lành nhất. Này nhé, phển có thể để vậy hấp sả chấm muối tiêu, ăn cơm thì có phển xào, phển nấu canh, phển đổ chả trứng, rồi cháo phển... Chỉ riêng món canh thôi, phển đã có thể hòa quyện rất “ngọt” với đủ loại rau quả như mồng tơi, bồ ngót, muống, đọt bí, trái bầu...
Một trong những món ngon, lạ và bổ mà dễ khi chế biến với phển là đổ chả trứng. Trứng vịt hoặc gà đánh nhuyễn, cho thêm chút hành tiêu gia vị rồi trút phển vào đánh lên lần nữa. Xong xuôi, bà nội trợ chỉ cần bắc chảo dầu nóng rồi trút tô hỗn hợp trứng và phển vào, giống như chiên chả trứng thông thường. Lúc này, thành phẩm sẽ có chút khác biệt là nước phển tràn ra sóng sánh, ngọt, thơm rất dễ chịu. Thêm tô canh phển mồng tơi bốc khói bên cạnh sẽ làm mâm cơm ngày cuối đông trở nên hấp dẫn. Một điểm cộng nữa cho món phển là các chị em được dịp ăn thoải mái mà không sợ tăng cân hay nóng trong người.
Theo Trần Thị Duyên (ihay
